تمام پزشکان شهر را می شناسم - آقای معلم

به گزارش ایران، یک طبقه کمدش را هم اختصاص داده به مدارک پزشکی و نتیجه آزمایش ها و تصویربرداری های مختلف که از سونوگرافی کلیه تا ام آر آی قوزک پای چپ داخلش پیدا می گردد. یک کیف دارو هم هست که هرجا می رود، دنبال خودش می برد و اصلاً بدون آن احساس امنیت ندارد. حالا اگر بپرسید مشکلش چیست، خودش هم نمی تواند توضیح درستی بدهد چون هرچند وقت یک بار به خیال خودش دچار یک جور مرض می گردد و می افتد توی فرایند دکتر رفتن و آزمایش دادن و این کارها. آخرش هم که معلوم می گردد چیزی نبوده، می گردد دنبال یک درد دیگر. خلاصه که همیشه حالش نزار است و آدم های دور و برش او را فردی مریض احوال می دانند.

به آدم های شبیه خانم اکبری خودبیمارانگار می گویند؛ کسانی که با وجود سالم بودن، مدام فکر می کنند بیمارند. آقای شریفی هم مشکل مشابهی دارد. پرونده پزشکی او هم حسابی قطور است؛ پرونده ای که چیز قابل عرضی در آن پیدا نمی گردد: من خودم نمی دانستم دچار چنین مسئله ای هستم. وسواس درباره بیماری را همیشه داشتم که بیشتر به خاطر سابقه خانوادگی ام بود. چون پدر و مادرم فشار خون و بیماری قلبی داشتند، فکر می کردم حتماً من هم مسئله ای دارم که دیر یا زود خودش را نشان می دهد. از سن 22 سالگی شروع کردم دکتر قلب رفتن و چکاپ شدن و تا همین حالا که 45 ساله ام، این کار را انجام می دهم. البته که چکاپ شدن خوب و لازم است اما برای من حالت افراطی داشت. دکتر می گفت سال بعد برای چکاپ بعدی بیا و من یک ماه بعدش می رفتم.

همیشه از درد مبهم در قفسه سینه یا چیزی شبیه آن شکایت داشتم. دکتر می گفت طوری نیست و من عصبانی می شدم. حتی یک بار آنقدر به قلبم فشار آمد که روی زمین افتادم اما باز هم در مراجعه معلوم شد نوار قلبم هیچ مسئله ای ندارد. در این سال ها به پزشکان زیادی مراجعه کردم و همه هم می گفتند مسئله ای ندارم. عاقبت یکی از همان پزشک ها توصیه کرد پیش روانپزشک بروم. آنجا بود که با اصطلاح خودبیمارانگاری آشنا شدم و تحت درمان دارویی قرار گرفتم تا اضطرابم کم گردد.برای مهسای جوان اما تصور بیماری مربوط به دوره کرونا می گردد. هرشب تمام علائم را در خودش می بیند و فردا حالش خوب می گردد: آنقدر علائمم شدید می گردد که دیگر مطمئن می شوم کرونا گرفته ام. تنگی نفس پیدا می کنم و فکر می کنم بدنم داغ است. بیحال می شوم و با این فکر که فردا باید بروم تست بدم با قرص مسکن می خوابم اما فردا صبح خوب می شوم و هیچ علائمی ندارم.

شاید برای شما هم که با خودبیمارانگاری آشنایی ندارید، جالب باشد بدانید چه فرد چه زمانی دچار این اختلال می گردد و آیا کسانی که در دوره پاندمی کرونا احساس بیماری دارند، جزو این گروه بیماران محسوب می شوند یا نه.

دکتر احسان طوسی، روانپزشک در این باره می گوید: کسی که دچار خودبیمارانگاری است، خودش فکر نمی نماید که مسئله ای دارد. این ها کسانی هستند که باور محکمی دارند مبنی بر اینکه یک بیماری دارند و روی حساب همان مدام به دکتر مراجعه می کنند و تلاش دارند درمان های مختلف بگیرند. معمولاً برای این افراد آزمایش های تشخیصی زیادی انجام می گردد. حتی وقتی بر اساس تشخیص پزشک به آنها گفته می گردد که آن بیماری را ندارند، ممکن است در ابتدا حرف پزشک را بپذیرند ولی ممکن است بعد از آن، تشخیص پزشک معالج به اصطلاح به دلشان ننشیند و ته دلشان هنوز این باور را داشته باشند که بیماری هست اما پزشک آن را تشخیص نداده است. یا اینکه ممکن است حرف پزشک را در مورد آن بیماری بپذیرد اما بعد از مدتی نسبت به ابتلا به بیماری دیگری وسواس پیدا کند. مثلاً طرف فکر می نماید سرطان معده دارد و وقتی مطمئن می گردد که به این بیماری مبتلا نیست، می گوید پس من تیروئیدم کم کار است. وقتی این بیماران به پزشکان مختلف مراجعه می کنند و در نهایت یک پزشک متوجه می گردد که تمام اقدامات تشخیصی اجرا شده و فرد بیماری جسمی ندارد، او را به روانپزشک و روانشناس ارجاع می دهد، البته اگر بتوانند بیمار را راضی کنند پیش روانپزشک برود وگرنه که او خودش فکر نمی کند خودبیمارانگاری دارد.

طوسی توجه را به نکته مهمی جلب می کند: مرزهای تشخیص در مورد بیماری ها خیلی وقت ها مبهم است. مثلاً فردی با علائمی مراجعه می کند و از دردهایی شکایت دارد. پزشک هم می بیند به هرحال باید کاری برای بیمار انجام دهد. به عنوان مثال ممکن است بیمار از درد آپاندیس شکایت داشته باشد و آپاندیسش را خارج کند و ببیند مسئله ای نداشته است. بعد از آن بگوید پس مشکل کیسه صفراست و همین طور بیمار تحت عمل های جراحی مختلف قرار بگیرد. پس اینجا می بینید کسانی که خودبیمارانگاری دارند حتی ممکن است تحت جراحی های مختلف قرار بگیرد چون حتی علائمی را از خودشان نشان می دهند که پزشکان را به اشتباه می اندازد و این مختص هیچ محدوده جغرافیایی و دوره زمانی خاصی هم نیست و همه جا وجود دارد.

باید به این نکته توجه داشته باشید که خودبیمارانگاری وسواس نیست اما می گردد آن را با وسواس مقایسه کرد. فردی را درنظر بگیرید که ظرفی را خودش شسته بنابراین می داند که چطور آن را شسته. فرد بعد از شستن ظرف آن را می گذارد تا آبش برود. بعد از آن پیش خودش می گوید نه تمیز نشده و دوباره باید بشویم. در واقع دلش راضی نمی گردد و باوجود اینکه خودش ظرف را شسته و قاعدتاً باید به تمیزی آن اطمینان داشته باشد، باز آن را می شوید. خودبیمارانگاری هم همین است و طرف دائم به خودش می گوید من فلان بیماری را دارم، مثلاً باور دارد که به سرطان مبتلاست و با این فکر وقتی از او آزمایش هم می گیرند، باور نمی کند بیمار نیست. غیر قطعی بودن طب هم به این مسأله دامن می زند. مثلاً آزمایش و نمونه برداری می کنند و سلول سرطانی نمی بینند، جواب این است که ما سلول سرطانی ندیدیم نه اینکه سرطان نداری چون هیچ وقت جواب قطعی نیست. پس بیمار در ذهنش می گوید شما ندیدید اما من دارم.

اما پاندمی کرونا چه تأثیری روی خودبیمارانگاری داشته است؟ وی می گوید: در این دوره زمانی که در آن هستیم، یعنی دوره کرونا موارد خودبیمارانگاری چندانی ندیدم که بگویم بیشتر شده است گرچه زمینه تا حدودی برای آن مهیاست چون غالب جامعه این افزایش اضطراب عمومی را تجربه می کند و آدم های سالم هم نگران بیمارشدنشان هستند اما در کسی که زمینه دارد این مسأله بیشتر نمود پیدا می کند. اما نکته ای که در تشخیص های روانپزشکی مدنظر ماست این است که همیشه جامعه را مدنظر قرار می دهیم. اگر در یک جامعه یک باور و رفتار و واکنشی، معمول و رایج است آن را بیماری در نظر نمی گیریم. ممکن است بعضی از رسوماتی که کسی در کشوری دیگر انجام دهد، به نظر شما غیرعادی برسد و بگویید این فرد سایکوتیک است اما نیست. چون مثلاً در روستای محل سکونت او همه همین طورند. الان هم که به خاطر کرونا کمی اضطراب بالا رفته، باید حواسمان باشد که به اضطراب موجود در اثر پاندمی برچسب بیماری نزنیم.

با این حساب لزوماً کسانی را که دچار وسواس ابتلا به کرونا شده اند، نمی توان خودبیمارانگار نامید. به هرحال شرایط عادی نیست و در شرایط موجود همه مان تا حدی نگران سلامتی خود و عزیزان مان هستیم. کرونا حتی شاید باعث شده باشد خودبیمارانگاران کمتر دنبال دیگر دردهای خیالی خود بگردند.