فناوری پرورش آرتمیا ضامن رونق آبزی پروری - آقای معلم

به گزارش خبرنگاران ، روزنامه خبرنگاران در ادامه این گزارش نوشت: این جاندار ارزشمند که برای پرورش میگو و ماهی اهمیت راهبردی دارد، سیست(تخم) آن در جهان سالانه با حجم بیش از 2000تن معامله می گردد که در صورت توجه بیشتر به این موضوع می تواند ارزآوری قابل توجهی برای کشور داشته باشد. باتوجه به اهمیت راهبردی دریاچه ارومیه در تأمین این گونه ارزشمند زیستی از دهه70 پژوهشکده آرتمیا و آبزی پروری دانشگاه ارومیه با مدیریت دکتر ناصر آق در کنار این دریاچه احداث و نقش مهمی در بومی سازی فناوری کشت آرتمیا در کشور داشته است. با این حال مشکلاتی که در سال های اخیر از حیث زیست محیطی و کاهش حجم آب برای دریاچه ارومیه ایجاد شده موجب واردآمدن آسیب به این صنعت و زیست توده غنی آرتمیای ارومیه شده است. در گفت وگو با دکتر ناصر آق، اهمیت توجه به این فناوری و مزایای حاصل از توسعه آن را در کشور آنالیز نموده ایم.

کاربرد اصلی آرتمیا چیست و میزان مصرف آن چقدر است؟

آرتمیا یک محصول شیلاتی استراتژیک است و غذای اصلی میگو، ماهیان زینتی و ماهی خاوریار به شمار می رود. اگر آرتمیا وجود نداشته باشد این صنعت کلا متوقف می گردد. چون تغذیه اولیه آنها وابسته به آرتمیاست و هیچ جایگزین دیگری نیز وجود ندارد.

سالانه در کشور چیزی حدود 30تا40 تن سیست آرتمیا مصرف می گردد و جا برای مصرف صدها تن سیست آرتمیا نیز وجود دارد اما چون تولید آن کمتر است چیزی حدود 30 تن سیست آرتمیا تولید و در بازار عرضه می گردد که کلا از استخرهای مصنوعی است. در حال حاضر 5درصد سیست مورجهانز آرتمیا را با قیمت گزاف هر کیلو 60دلار از کشورهای دیگر وارد می کنیم.

چرا این محصول را یک کالای استراتژیک قلمداد می کنید؟

آرتمیا خود به صورت استراتژیک از مؤلفه های صنعت آبزی پروری است و اگر تأمین نگردد این صنعت می تواند متوقف گردد. در حال حاضر 40 هزار هکتار مزرعه پرورش میگو در بوشهر و شمال کشور داریم و در 25استان ماهی خاویاری پرورش می دهیم. به علاوه در همه استان های کشور ماهیان زینتی پرورش داده می شوند که تولید همه اینها وابسته به آرتمیاست و اگر آرتمیا نباشد این صنعت کلا متوقف می گردد. با توقف آبزی پروی نیز هزاران نفر بیکار شده و صنعت و ارزآوری آن نیز آسیب می بیند.

چه نوعی از آرتمیا با توجه به تغییر و تحولات سال های اخیر دریاچه ارومیه توانست ادامه حیات دهد؟

سال 77 اعلام کردم سالانه 1000تن آرتمیا در استان تولید می گردد که ارزش ریالی آن نیز تقریبا 10میلیارد دلار برآورد شده بود. متاسفانه دریاچه ارومیه از سال76 آغاز به خشکیدن کرد و میزان شوری نیز همزمان با خشک شدن آن بالا رفت. به همین دلیل از میزان آرتمیا کاسته شد و فقط گونه ای از آرتمیا که مقاومت آن نسبت به شوری زیاد بود، توانست ادامه حیات دهد. در چند سال اخیر نیز به دلیل مقدار شوری بالا دیگر هیچ آرتمیایی مشاهده نشده است.

یعنی در حال حاضر هیچ آرتمیایی در دریاچه ارومیه وجود ندارد؟

از دو سال پیش به دلیل بارش های پی درپی باران اوضاع دریاچه نیز بهتر شد. با بالا رفتن آب این دریاچه، بار دیگر آرتمیا نیز شکوفا شد، زیرا سیست آرتمیا در لابه لای نمک ها باقی مانده و زمانی که شرایط دریاچه رو به بهبود رود، می تواند شکوفا گردد. این باعث شد سیست آرتمیا و تولید آن نیز بهتر گردد و مقدار خیلی زیادی سیست در استان تولید شد. اما ازآنجاکه برآورد ذخیره دقیقی از مقدار سیست آرتمیا وجود نداشت، نمی توانیم دقیق اعلام کنیم اکنون چه مقدار آرتمیا در دریاچه موجود است. به همین دلیل از مسؤولان محیط زیست درخواست کردیم مقدار ذخایر آرتمیا را اعلام نمایند و با موافقت آنان از سال جاری ارزیابی مقدار ذخایر آن آغاز شده است. این ارزیابی باید تا زمانی که شکوفایی و تولید آرتمیا وجود دارد، ادامه یابد تا بتوانیم ذخایر دقیق آرتمیا را اعلام نموده و بگوییم چه مقدار می توان از آن آرتمیا استحصال کرد.

اطلاع دارید که سالانه چه میزان آرتمیا از دریاچه ارومیه برداشت می گردد؟

در سال گذشته هیچ مجوزی برای بهره برداری وجود نداشت اما روستایی ها و بعضی افراد به صورت غیرقانونی برداشت هایی از دریاچه ارومیه انجام دادند اما سال جاری آمار جسته وگریخته ای که از این افراد و برداشت آنها در دست دارم این است که چیزی حدود

50 تا 60 تن سیست آرتمیا برداشت نموده اند البته چون این افراد شرایط نگهداری آن را نمی دانستند باعث خراب شدن و از بین رفتن حجم قابل توجهی از سیست های آرتمیا شدند و با قیمت خیلی پایین حدود 30 تا 100 هزار تومان در بازار به فروش رساندند. در حالی که اگر فرآوری درست انجام بگیرد این سیست ها می تواند ارزش بالایی داشته باشد.

اشاره نمودید بخشی از آرتمیای مورد احتیاج کشور به صورت وارداتی تأمین می گردد. اگر واردات دچار نوسان گردد افراد شاغل در این بخش دچار مشکل نخواهند شد؟

در حال حاضر بخشی از آرتمیای مورد احتیاج از خارج وارد می گردد. اما اگر مسئله ای در واردات پیش بیاید این صنعت دچار مشکل می گردد.

به همین دلیل همواره پرورش مصنوعی باید همزمان انجام بگیرد، زیرا دریاچه های طبیعی وابسته به شرایط کشور و در نتیجه بحران های طبیعی است می تواند دچار بحران و خشکسالی گردد و در سال های اخیر نیز شاهد این قضایا بودیم.

ارزش مالی آرتمیا خیلی بالاست و اتفاقا مالی ترین سرمایه گذاری در بخش پرورش آبزیان محسوب می گردد زیرا هزینه اولیه پرورش آرتمیا نسبت به دیگر آبزیان کمتر است اما ارزش افزوده بالایی دارد. خود آرتمیا که تولید می گردد محصول آرتمیای زنده کیلویی 150هزار تا 200 هزار تومان قیمت دارد. آرتمیای منجمد حدود 60 تا 70 هزار تومان و سایر محصولات محصولات مثل پولکی آرتمیا و پودر و سیست آرتمیا وقتی عمل آوری گردد به صورت خیلی خوب در شرایط استاندارهای بین المللی هر کیلو بین 80 تا 100 دلار فروش می رود.

برای تولید و خرید این محصول با چه کشورهایی قرارداد داریم؟

اینها محصولاتی هستند که در طول 25 سال تحقیق در پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه این محصول را تولید و دانش فنی تولید آن که به صورت مصنوعی و عمل آوری و تولید آن را ایجاد کردیم با شرکت هایی که در داخل کشور می خواهند پرورش آرتمیا انجام دهند قرارداد می بندیم. البته این دانش فنی را به خارج از کشور نیز انتقال دادیم و قراردادهای نیز امضا نموده و فرآوری و عمل آوری کنیم.

همچنین قراردادی با کشور روسیه در حال انعقاد است و با وجود این که 25 سال با آرتمیا کار نموده ایم هنوز هم در بحث عمل آوری دچار مشکل می شویم. البته کشور روسیه نیز با پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه قرارداد بسته و ترکیه و شرکت های ترک نیز با ما همکاری دارند.

فراموش نکنیم با سردشدن هوا و افزایش شوری آب، آرتمیا می میرد. با توجه به نمونه برداری اخیری که از دریاچه ارومیه داشتیم، در جنوب دریاچه و در اطراف جزیره کبودان، آرتمیا موجود است ولی تعداد آن خیلی کم است. اما مقدار زیادی سیست آرتمیا وجود دارد و اگر هم دریاچه خشک گردد تا سال بعد لابه لای نمک ها مانده و مجدد با بارش باران و ورود آب به پیکره دریاچه ارومیه و کاهش شوری، این سیست ها آغاز به تولید آرتمیا می نمایند.

ظرفیت پرورش آرتمیا در دیگر استان ها

از دکتر آق پرسیدیم به غیر از دریاچه ارومیه در کدام یک از استان ها قابلیت پرورش آرتمیا وجود دارد؟ وی در پاسخ گفت: دریاچه ارومیه زیستگاه طبیعی این موجودات به شمار می رود، بر اساس پیشنهادی که سال گذشته دادم آرتمیا را به صورت مصنوعی در مناطقی که آب شور وجود داشت، می توانیم تولید کنیم که بتوانیم علاوه بر خودکفاشدن، از خروج ارز از کشور جلوگیری نموده و صادرات نیز داشته باشیم. به همین دلیل در چند استان به صورت پایلوت پرورش آرتمیا را در استخرهای خاکی به صورت مصنوعی انجام دادیم و این کار در استان های خوزستان، هرمزگان، فارس، خراسان و آذربایجان شرقی و غربی راه اندازی شده است.

رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزی پروری در ادامه اشاره نمود: خوشبختانه سال گذشته یکی از شرکت های خصوصی خیلی علاقه مند شد و در حال حاضر به صورت صنعتی در کرمان و در منطقه فسندوز میاندوآب آذربایجان غربی انجام می گردد و سال آینده نیز در آذربایجان شرقی انجام می گیرد. البته پروژه هایی در سیستان وبلوچستان و بوشهر نیز آغاز شده و شرکت هایی نیز سرمایه گذاری خواهند کرد.

نجیمه معصومی - خبرنگاران آذربایجان غربی