در عمارت برلیان کاخ گلستان اتفاقات مهم تاریخی اتفاق افتاده اند - آقای معلم

همزمان با یکصد و هفدهمین سالگرد نهضت مشروطه، همایش نهضت مشروطه ایران از 14 تا 17 مرداد در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان برگزار می گردد.

این همایش شامل نشستهای هنری، تاریخی، سیاسی، ادبی و حقوقی است که هر روز در دو نوبت با حضور استادان و پژوهشگران برگزار می گردد. بعلاوه برگزاری دو نمایشگاه از اسناد و تصاویر مرتبط با مشروطیت از دیگر برنامه های همایش نهضت مشروطه ایران است.

آفرین امامی، مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان با اشاره به اهمیت تاریخی این مجموعه گفت: این محل یک ارگ سلطنتی بوده و اتفاقات مهمی در آن شکل گرفته است. یکی از وقایع بسیار مهمی که در مجموعه کاخ گلستان رخ داد، موضوع نهضت مشروطیت است و کوشش ما بر این است که با برگزاری همایش نهضت مشروطه ایران و افتتاح تالار برلیان، موضوع قرابت این اتفاق با کاخ گلستان را به طور کامل به نمایش بگذاریم.

او پیرامون اینکه در عمارت برلیان کاخ گلستان اتفاقات مهم تاریخی رخ داده اند، اضافه نمود: ماموریتی از سوی دکتر علی دارابی، قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی به من محول شد تا به شخصیتها و اتفاقات تاریخی توجه ویژه ای داشته باشیم. در قدم اول، در هفته میراث فرهنگی، عمارت الماس را به عنوان یادمان امیرکبیر افتتاح کردیم و این عمارت را با حفظ هویت تاریخی آن، به نمایش آثار مرتبط با امیرکبیر اختصاص دادیم. البته دفتر صدارت امیرکبیر که به عمارت الماس نزدیک بوده دیگر وجود ندارد و به ناچار به جهت نوع معماری به عنوان یکی از قدیمی ترین بناهای مجموعه و نزدیک به دفتر صدارت امیرکبیر به این موضوع اختصاص یافت.

ضمن اینکه چیدمان قبلی عمارت الماس پیشینه تاریخی و هویت نداشت و سلیقه ای صورت گرفته بود. پس از آن موضوع مشروطه مورد توجه قرار داشت و با توجه به اینکه قرائت فرمان مشروطه و صدور فرمان مشروطه دقیقاً در تالار برلیان رخ داده است، تصمیم گرفتیم در کاخ گلستان یک خوانش نو از عمارت برلیان را برای مردم انجام دهیم.

امامی درباره خوانش تازه از عمارت برلیان گفت: برای خوانش نو تالار برلیان و جمع آوری آثار فرصت مناسبی فراهم شد تا این تالار با تزئینات فراوان وابسته به معماری از جمله آینه کاری و گچ بری های منحصر بفرد بازسازی گردد. روی لوسترهای تالار برلیان اقدامات ایمنی سازی و حفاظتی صورت گرفته و پنج تالار بازسازی شده است که علاوه بر تخصیص اعتبار و هزینه کرد، برای این امر از بازسازیگران متخصص و باتجربه بهره گرفتیم. تالار برلیان از زمان ساخت دستخوش تحولات بسیاری شده و تمام کوشش معاونت اجرایی این بوده که براساس آخرین اسناد و تصاویر موجود و بودن دخالت سلیقه فردی و با رعایت اصول کامل بازسازی و حفاظت، این بازسازی انجام گردد.

مدیر کاخ گلستان پیرامون اینکه در عمارت برلیان کاخ گلستان اتفاقات مهم تاریخی رخ داده اند، ادامه داد: در عمارت برلیان اتفاقات مهم تاریخی دیگری هم افتاده است، مانند اینکه جنازه ناصرالدین شاه پس از ترور او در حرم شاه عبدالعظیم به عمارت برلیان آورده شد، اما مهمترین اتفاقی که در تاریخ این کشور و زندگی مردم تأثیر مستمر داشت، مسأله مشروطیت بود. فرمان مشروطیت از پنجره عمارت برلیان قرائت شد و عکسی از آن لحظه تاریخی به جامانده که این پنجره و لحظه قرائت فرمان مشروطیت را با حضور علما، صدراعظم و بعضی از رجال سیاسی قاجار نشان می دهد.

امامی اظهار کرد: ما موظفیم در کنار نمایش اشیاء، اسناد و گنجینه هایی که داریم، وقایع تاریخی را که در این مجموعه رخ داده است نیز به بازدید نمایندگان انتقال دهیم. این مسأله مستلزم آن است که فعالیت پژوهشی صورت بگیرد؛ زیرا به طور کلی روایت محوری گرایش به سمت پژوهش را ایجاد می نماید. در این مسأله نیز ما احتیاجمند این بودیم که یک ستاد تشکیل دهیم؛ زیرا فقط بحث چیدمان اشیاء مطرح نبود، بلکه لازم بود خوانش اسناد و تصاویر انجام گردد و به افرادی احتیاج داشتیم که دوره قاجار را به خوبی می شناسند.

بنابراین دکتر علیرضا قاسمخان، محمدرضا بهزادی و تعداد دیگری از دوستان با ما همکاری کردند تا ستادی را تشکیل دهیم و با همراهی معاونت فرهنگی و اداره معرفی و آموزش، اداره پژوهش و امین اموال کاخ گلستان توانستیم پس از شش ماه کوشش، این خوانش را انجام دهیم و تالار برلیان را همزمان با همایش نهضت مشروطه ایران افتتاح کنیم.

او با اشاره به نشستهای تخصصی این همایش گفت: برای اینکه این خوانش را بهتر در معرض نمایش قرار دهیم لازم بود که سلسله نشستهای تخصصی برگزار کنیم تا موضوع مشروطیت و تأثیر آن بر جامعه ایران در مسائل هنری، سیاسی و...مطرح گردد. پژوهشگران زیادی در این زمینه امکان ارائه مطالب خود را داشتند، اما به علت محدود بودن زمان، تنها توانستیم از حضور عده محدودی از آنها بهره ببریم.

امامی پیرامون اینکه در عمارت برلیان کاخ گلستان اتفاقات مهم تاریخی رخ داده اند، اضافه نمود: در کنار افتتاح تالار برلیان دو نمایشگاه نیز برگزار می کنیم که یکی از آنها با نام نهضت مشروطه از دریچه عکسخانه شهر شامل اسناد و تصاویر مشروطه، در همکاری با موزه عکسخانه شهر است و دیگری با عنوان به یاد مشروطه شامل عکسهایی دیده نشده از آلبوم خانه کاخ گلستان است. با توجه به اینکه نمایشگاه ها مدت محدودی دارند قصد داریم کاتالوگی از آنها منتشر کنیم که در اختیار بازدید نمایندگان قرار بگیرد. در زمینه نشستها نیز تمام مقالاتی که به وسیله پژوهشگران در سخنرانی هایشان عرضه می گردد به شکل یک جلد کتاب منتشر می گردد.

مدیر میراث جهانی کاخ گلستان اضافه نمود: علاوه بر اشیائی که الان مردم می بینند آثار ارزشمندی هم در مخازن نگهداری می گردد. این نمایشگاه ها فرصتی است که این آثار در معرض بازدید قرار بگیرند. هر نمایشگاه و چیدمان نو باعث می گردد چند شیء از مخزن خارج گردد و اتفاقات نو در موزه ها مخاطب تازه ای را جذب می نماید. شاید بسیاری از افراد گمان نمایند یک بار بازدید از جایی مانند کاخ گلستان کافی است اما اگر به طور مداوم همایش ها، نشست ها و نمایشگاه های نو داشته باشیم مخاطبان انگیزه پیدا می نمایند که باز هم به بازدید این محل بیایند.

او درباره شکل گیری این رویداد نیز شرح داد: در موزه داری نوین، موزه ها از شی محوری به سمت روایت محوری می روند و تمام کوشش موزه ها این است که برای تأثیرگذاری بهتر بر بازدیدنماینده، تا جایی که امکان دارد اشیاء را در قالب یک روایت معرفی نمایند. این کار مستلزم آن است که فعالیت مطالعاتی انجام گردد، روایت های هر شی گردآوری گردد و معین گردد که این اشیاء چه نقشی دارند و چگونه باید در موزه ها نمایش داده شوند.

امامی با بیان اینکه اشیاء فرهنگی و تاریخی مانند کلمه هستند، اضافه نمود: شما نمی توانید یک تعداد کلمه به هم ریخته و بی ربط را حفظ کنید، اما وقتی این کلمات درست کنار هم چیده شده و تبدیل به یک جمله شوند، می توانید آن را به خاطر بسپارید و حتی درباره آنها شرح دهید. اشیاء تاریخی هم مانند این کلمات هستند. زمانی که آنها بدون هدف، بدون چیدمان درست، بدون روایت و قصه در ویترین ها گذاشته شوند مانند کلمات به هم ریخته هستند که بازدید نماینده ها آنها را می بینند و بعد فراموش می نمایند، اما وقتی این اشیاء با روایتی درست و مجذوب کننده کنار هم گذاشته شوند در فکر مخاطب باقی می مانند.

مدیر کاخ گلستان اعلام کرد: یکی از سیاستهایی که اخیراً در موزه های زیر نظر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مورد توجه قرار گرفته، این است که همه موزه ها به سمت روایت محوری بروند و برای جذب بیشتر بازدید نمایندگان سعی نمایند محتواهایی را در موزه ها به معرض نمایش بگذارند که باعث گردد از یک سو بازدید نماینده وقت بیشتری را در این مجموعه فرهنگی و تاریخی صرف کند و از سوی دیگر زمانی که از موزه خارج می گردد به سواد فرهنگی تاریخی او اضافه شده باشد.

موزه ها مانند کتابهای درسی هستند و همانطور که در کتابها تاریخ به دانش آموزان آموزش داده می گردد، موزه ها هم باید بتوانند تاریخ را به شکل روایتی و به صورت زنده آموزش دهند.

امامی با بیان اینکه کاخ گلستان یک مجموعه میراث جهانی است که به دلایلی از جمله ارزش های معماری در لیست میراث جهانی به ثبت رسیده و یک بازه زندگی بشر را در تاریخ ایران نشان می دهد، گفت: کاخ گلستان بسیار مورد توجه پژوهشگران و دانشگاه هاست؛ زیرا مخزن نسخ خطی، اسناد تصویری و اسناد خطی دارد و موضوعات بسیار گسترده ای برای پژوهش در این مجموعه مطرح می گردد. به همین علت معتقدم کاخ گلستان به عنوان مرکز اندیشکده قاجاری شناسی به شمار میرود و اگر کسی بخواهد راجع به دوره قاجار مطالعه کند نمی تواند کاخ گلستان را نادیده بگیرد.

به همین علت فکر میکنم این امکان وجود دارد که کاخ گلستان با جذب پژوهشگران یک مجله تخصصی داشته باشد و به صورت مداوم یافته های نو پژوهشگران در آن منتشر گردد.