بازار نشر الکترونیک بازاری انحصاری و در دست چند پلتفرم خاص است - آقای معلم

مرتضی کاردر، مدیر عامل نشر هرمس در ابتدای این نشست گفت: نشر الکترونیک مثل هر نشر دیگری در ایران ابتدا خیلی آشفته شروع به کار کرد و این آشفتگی و بی سروسامانی هنوز هم وجود دارد. کسانی هستند که به شکل غیرقانونی و غیر رسمی کتاب ها را منتشر می نمایند که تا به امروز یکی از معضلات این بوده است و هر روز به وسیله مراجع قانونی باید در پی کسانی باشیم که به صورت غیرقانونی کتاب ها را منتشر می نمایند. فکر می کنم اصلی ترین مسئله همین موضوع باشد و به لحاظ قانونی نیز هنوز پیگیری جدی نشده است.

وی ادامه داد: متاسفانه این سایت ها فعالیت هایی می نمایند و مخاطبانی برای خود جمع می نمایند که اگر بتوانیم این مشکل را حل کنیم؛ گام بزرگی در این زمینه برداشتیم. مشکل دیگر درباره حقوق مولفین است و به خصوص آثاری که هیچکس را به عنوان صاحب اثر ندارند و زمانی از درگذشت نویسنده گذشته و وارثان شان زنده هستند؛ اما ناشران کار های این نویسنده ها را منتشر می نمایند. این به لحاظ قانونی مشکل است و ما می بینیم که به کتاب الکترونیک نیز تسلط پیدا نموده اند و کسی نمی داند درباره آثار یک نویسنده، متولی اصلی چه کسی است.

کادر در تشریح این مسائل اظهار کرد: اینکه می گویم بر روی نشر الکترونیک تسلط پیدا نموده اند؛ یعنی برخی مواقع با آثاری روبرو می شوم که متولی اصلی ندارد و چون متولی ندارد مجبوریم بگوییم این اثر، اثر مورد احتیاجی است و کسانی که آثار را غیرقانونی منتشر می نمایند می گویند که این آثار مهم در تاریخ ادبیات است و مرجع و مورد احتیاج است یا اینکه چهل یا پنجاه سال از انتشار آن اثر گذشته است به همین علت منتشر شده است و در دسترس عموم قرار دادیم تا استفاده نمایند که این نیت، نیت خیرخواهانه ای است؛ اما بعد که اثر مورد توجه قرار می گیرد می بینیم که یک سری متولیانی پیدا می شوند که آن کسانی که کتاب را منتشر نموده اند دیگر نمی دانند با این متولیان چه کار نمایند. به نظرم این مسئله نیز باید پیگیری جدی گردد مثلا اگر ما می خواهیم اثری را بعد از چهل یا پنجاه سال منتشر کنیم باید هیچ وارثی وجود نداشته باشد. پس اگر حقوق مولفین را رعایت کنیم همین موضوع یاری می نماید به نشر الکترونیک به این خاطر که ناشران بدانند که چه اتفاقی در حال رخ دادن است و بدانند در چه وضعیتی کار را می توانند منتشر نمایند.

وی اضافه کرد: نشر هرمس یکی از بنیان گذاران فیدیبو بوده است؛ اما این پیوستن ممتد نبوده است و همکاری مان توسعه پیدا ننموده است که درحال حاضر با طیف زیادی از مخاطب روبه رو هستیم که همکاری مان را جدی تر کردیم؛ چراکه مخاطبان جنبه پژوهشی برایشان مهم است و نمی توانند به کتاب های پژوهشی دسترسی داشته باشند؛ به همین دلیل سعی خود را در برطرف احتیاج مخاطب انجام دادیم.

کاردر درباره علاقه مردم به آثار الکترونیک گفت: در نشر الکترونیک بیشتر علاقه در ادبیات داستانی و در حال حاضر کتاب های روانشناسی است و این آثار از اقبال خوبی برخوردار است و ناشری را نداریم که تمایل به نشر الکترونیک نداشته باشد و مخالف این موضوع باشد و تا آنجا که من اطلاع دارم ناشرین همکاری می نمایند.

عبدالله گلباف، معاون فراوری انتشارات سوره مهر نیز در این نشست گفت: سوره مهر در سال های شروعین دهه 90 کار خود را در زمینه نشر الکترونیک شروع کرد و همواره علاوه بر نسخه فیزیکی سعی نموده که نسخه الکترونیک نیز به مخاطبان خود ارائه دهد و فکر می کنم بیش از هفتاد درصد کتاب هایی که وجود دارد نسخه الکترونیک کتاب نیز وجود دارد که درحال حاضر یک بخش مجزا برای کتاب صوتی و نشر الکترونیک در سوره مهر داریم و کوشش کردیم آثار خوبی را ارائه دهیم تا مخاطبان راضی باشند؛اما با چالش های زیادی روبرو هستیم و فکر می کنم در سال های آینده نیز با این چالش ها روبه رو هستیم؛ چراکه با وجود شیوع ویروس کرونا فکر می کردیم اقبال خوبی به کتب های نسخه الکترونیک بگردد؛ اما با توجه به ارسال رایگان یا قیمت کمتری که ناشرین برای مخاطبان گذاشته بودند باز هم کتاب های فیزیکی نسبت به نسخه الکترونیک بیشتر فروش رفت.

وی اضافه کرد: مشخص نماینده اصلی در بازار کتاب مخاطبین جدی و برخوردار کتاب هستند یعنی درواقع مخاطبان جدی هستند که در عرضه نوع قالب و محتوا کدام کتاب پیشتاز است و استنباطی که می نمایند باعث می گردد بازار به همان سمت و سو برود.

معاون فراوری انتشارات سوره مهر گفت: چیزی که در جامعه می بینیم کتابخوان های حرفه ای رویکردشان به کتاب های فیزیکی است و در انتشارات سوره مهر غالب فضا سمت و سوی کتاب های فیزیکی است و با تمام مسائلی که در حوزه کاغذ و نشر داریم باز هم علاقه به سمت کتاب های فیزیکی است و در حال حاضر با معضلی روبه رو هستیم که بازار نشر الکترونیک بازاری انحصاری است و در دست چند پلتفرم خاص است که نقاط قوتی دارد؛ اما فکر می کنم به علت این انحصاری بودن فضای رقابتی از بین رفته است و محتواها بین پلتفرم ها تقسیم شده است. وقتی فضای رقابتی از بین می رود مخاطب فکر می نماید هیچ کوششی برای عرضه محتوا الکترونیک نشده است.

قاسم صفایی نژاد، مدیر عامل نشر صاد در ادامه این نشست گفت: می خواهم درباره آینده صحبت کنم که در آینده حوزه نشر به چه سمت و سویی خواهد رفت و اصلا نشر چگونه تعریف خواهد شد. آیا نشر به این معناست که مردم یک سری متون خاص را بخوانند که اوقات فراغت پر نمایند یا یکی چیز نوی یاد بگیرند یا نه نشر به گونه نوی عرضه خواهد شد.

وی ادامه داد: فکر می کنم در آینده ناگزیریم که قالب های نوی به مخاطب ارائه کنیم و اتفاق خطرناکی که به شدت رواج پیدا نموده این است که محتوای سطحی در دست مردم دست به دست می گردد که این به آن معناست که تفکرات مردم پایین می آید و ما صف بنزین و دلار می بینیم. باید حتما چاره و تدبیری بیاندیشیم که مردم محتوای عمیق را به محتوای سطحی ترجیح دهند؛ کما اینکه مردم در دوران دیجیتال حوصله و وقت نداشته باشند که کتاب فیزیکی بخوانند.

مدیر عامل نشر صاد با اشاره به تغییر شرایط در دوره کرونا گفت: مردم می دانند که در دوران کرونا با افول و رشد خرید کتاب کاغذی روبه رو بودیم و کتاب کاغذی ده سال پیش با کتاب کاغذی که در حال حاضر می خوانیم اصلا قابل مقایسه نیست و مقدار مصرف مخاطبان از کتاب کاغذی نسبت به سال های گذشته تغییر نموده است و نباید از این موضوع غافل شویم. اگر ناشران در انتشار محتوای عمیق در فضای مجازی کم کاری نموده اند، این ربطی به مردم ندارد و ما باید نگاه کنیم که به مردم چه چیزی ارائه کردیم که از آن ها توقع داریم. آیا قالب های نو محتوایی به مردم ارائه شده است آیا چت استوری، ویکی بوک و کتاب تعاملی داریم که حالا از مردم توقع کتاب الکترونیک خواندن داریم؟ نهایت کاری که در فضای الکترونیک انجام داده ایم صوتی کردن کتاب ها بوده است که این موضوع در جهان شوخی محسوب می گردد و حدود ده یا پانزده سال پیش در کشور های دیگر رخ داده است.

وی اضافه کرد: در حال حاضر باید از سبک زندگی دیجیتالی مردم استفاده کنیم و نویسنده های نوی تربیت کنیم که توان نوشتن کتاب تعاملی داشته باشند در حال حاضر در نشر صاد تمام توان ما در نشر الکترونیک است؛ اما مسئله ای که داریم این است که نویسنده های ما توان نوشتن کتاب های تعاملی را ندارند. یعنی تعداد نویسنده هایی که می توانند کتاب تعاملی بنویسند آنقدر کم است که هزینه فراوری محتوا بالا می رود؛ چرا که چند نفر به خصوص هستند که می گویند با این قیمت کار می کنیم. یا در فضای چت استوری وقتی سراغ برخی هایشان می رویم می گویند چت استوری نمی نویسیم؛ چراکه تفکرشان از چت استوری این است که محتوای سطحی است که هرکسی می تواند بنویسد. اتفاقا نوشتن چت استوری به مراتب سخت تر از رمان است چراکه شما باید مدام قصه گویی کنید تا حوصله مخاطب سر نرود.

وی در انتها گفت: مطلع سازی نشر الکترونیک باید ایجاد گردد و نویسنده، ناشران و دولت نیز پای کار بیایند تا ذهنیت نسبت به نشر الکترونیک عوض گردد. یکی از معضلاتی که در حال حاضر با آن روبه رو هستیم این است که ناشران و نویسندگان به علایق مردم اهمیت نمی دهند. باید دید مردم به چه سبک و ژانری علاقه نشان می دهد که همان را فراوری کنیم؛ در این صورت حتما اتفاق خوبی رخ می دهد. اگر اثرسنجی کنیم یعنی بیاییم در فضای فیدیبو ببینیم که کدام کتاب بیشتر خوانده شده و مردم به آن علاقه داشته اند؛ اتفاقات خوبی رخ خواهد داد.